گــــــــــردو

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :

لأملُ رَحمةٌ لاُِمّتی ، و لَوْ لا الأملُ ما أرْضَعَتْ والِدَةٌ وَلَدَها، و لا غَرَسَ غارِسٌ شَجَرا .

آرزو، براى امت من رحمت است. و اگر آرزو نبود ، هیچ مادرى فرزند خود را شیر نمى داد و هیچ باغبانى درختى بر نمى نشاند.

امام على علیه السلام :

الأملُ رَفیقٌ مُؤْنِسٌ .

آرزو، رفیقى همدم است.

تنبیه الخواطر :

بینما عیسَى بن مریم علیه السلام جالِسٌ و شَیخٌ یَعملُ بِمِسْحاةٍ و یُثیرُ بهِ الأرضَ ، فقالَ عیسى علیه السلام : اللّهُمَّ انْزعْ عنه الأملَ . فَوَضَعَ الشَّیخُ المِسْحاةَ و اضْطَجَعَ،

فَلَبِثَ ساعةً فقالَ عیسى علیه السلام : اللّهُمَّ ارْدُدْ إلیهِ الأملَ ، فقامَ فَجَعَلَ یَعملُ .

عیسى علیه السلام نشسته بود و پیر مردى با بیل زمین را شیار مى کرد، عیسى علیه السلام فرمود: بار خدایا! آرزو (امید) را از او برگیر. آن پیر در دم بیل را کنار نهاد و دراز کشید.

ساعتى گذشت و عیسى گفت: بار خدایا! آرزو را به او بازگردان.آن پیر بی درنگ برخاست و شروع به کار کرد.

امام زین العابدین علیه السلام :

اللّهُمَّ ربَّ العالَمِینَ··· أسألُکَ ··· مِنَ الآمالِ أوْفَقَها .

بار خدایا! اى پروردگار جهانیان! ··· از تو مناسبترین آرزو را خواهانم

آرزوها را پایانى نیست

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :

مَن کانَ یَأمَلُ أن یَعیشَ غَدا فإنّهُ یَأمَلُ أن یَعیشَ أبَدا .

هر که پیوسته آرزو داشته باشد که فردا زنده بماند آرزوى زندگى همیشگى کرده است.

امام على علیه السلام :

الأملُ لا غایةَ لَهُ .

آرزو را پایانى نیست.

امام على علیه السلام :

الآمالُ لا تَنْتَهی .

آرزوها، پایان ناپذیرند.

امام على علیه السلام :

اعْلَمْ یَقینا أنّکَ لَن تَبْلُغَ أملَکَ ، و لن تَعْدُوَ أجلَکَ ، و أنّکَ فی سبیلِ مَن کانَ قَبْلَکَ .

یقین بدان که تو هرگز به آرزوهایت نمى رسى و هرگز از اجلت فراتر نمى روى و همان راهى را مى پیمایى که پیشینیان تو پیمودند.

پرهیز دادن از آرزوهاى پوچ و باطل

امام على علیه السلام :

اتَّقُوا باطِلَ الأملِ ، فَرُبَّ مُسْتَقْبِلِ یومٍ لیسَ بِمُسْتَدْبِرِهِ ، و مَغْبُوطٍ فی أوَّلِ لَیلِهِحدیث قامَتْ بَواکِیهِ فی آخِرِهِ .

از آرزوى پوچ و باطل بپرهیزید؛ زیرا چه بسا کسى که به امید فردا بود ، ولى آن را پشت سر نگذاشت و چه بسا کسى که در آغاز شب به او غبطه مى خورند ولى در پایان آن به حال او مى گریند.

امام على علیه السلام :

اتّقُوا خِداعَ الآمالِ ، فکَمْ مِنْ مُؤَمِّلِ یومٍ لَم یُدْرِکْهُ ، و بانیِ بِناءٍ لَم یَسْکُنْهُ ، و جامِعِ مالٍ لَم یَأکُلْهُ !

از فریبندگى آرزوها بپرهیزید؛ زیرا، بسا آن که در آرزوى روزى [ بهتر ]بوده ولى آن را در نیافته و بسا آن که خانه اى ساخته امّا در آن ننشسته و بسا آن که مالى گرد آورده و آن را نخورده است.

امام على علیه السلام :

الأملُ کالسَّرابِ : یَغِرُّ مَنْ رَآهُ ، و یُخْلِفُ مَن رَجاهُ .

آرزو چون سراب است که بیننده اش را مى فریبد و امیدوارش را مأیوس مى سازد.

امام على علیه السلام :

الأملُ خادِعٌ غارٌّ ضارٌّ .

آرزو، گمراه کننده، فریبنده و زیانبار است.

امام على علیه السلام :

الأمانِیُّ تُعْمی عُیُونَ البصائرِ .

آرزوها، چشمان بصیرت را کور مى کنند.

امام على علیه السلام :

الأملُ سُلطانُ الشَّیاطِینِ على قُلُوبِ الغافِلِینَ .

آرزو، مایه چیرگى شیطانها بر دلِ غافلان است.

امام على علیه السلام :

الأملُ أبَدا فی تَکْذِیبٍ .

آرزو، همواره دروغ مى گوید.

امام على علیه السلام :

ثَمَرَةُ الأملِ فَسادُ العَمَلِ .

ثمره آرزو، تباهى کار است.

امام على علیه السلام :

إنّ الأملَ یُسْهی القلبَ ، و یُکْذِبُ الوَعْدَ ، و یُکْثِرُ الغَفْلَةَ ، و یُورِثُ الحَسْرَةَ .

آرزو، دل را به گمراهى مى کشاند، وعده دروغ مى دهد، غفلت بسیار به بار مى آورد، و حسرت بر جاى مى گذارد.

امام على علیه السلام :

إنَّ الأملَ یُذْهِبُ العقلَ ، و یُکْذِبُ الوَعدَ ، و یَحُثُّ علَى الغَفْلَةِ ، و یُورِثُ الحَسْرَةَ . فأکْذِبوا الأملَ ؛ فإنّه غَرُورٌ ، و إنَّ صاحِبَهُ مَأزُورٌ .

آرزو عقل را مى برد، وعده پوچ مى دهد، به غفلت ترغیب مى کند و حسرت به بار مى آورد. پس، آرزو را دروغ شمارید، که آرزو فریبنده است و آرزومند گناهکار است.

امام على علیه السلام :

اعْلَمُوا أنّ الأملَ یُسْهی العقلَ ، و یُنْسی الذِّکْرَ . فأکْذِبُوا الأملَ ، فإنّه غَرُورٌ ، و صاحِبُهُ مغْرُورٌ .

بدانید که آرزو، خرد را به غفلت و گمراهى مى کشاند و خدا را از یاد انسان مى برد؛ پس، آرزو را دروغین دانید که آرزو فریبنده است و آرزومند، فریب خورده.

امام صادق علیه السلام :

طُوبى لِمَنْ لَم تُلْهِهِ الأمانِیُّ الکاذِبَةُ .

خوشا کسى که آرزوهاى پوچ، او را سرگرم و غافل نکرده باشد.

امام صادق علیه السلام :

کَمْ مِنْ نِعمةٍ للّه ِ على عبدِهِ فی غَیْرِ أملِهِ ، و کَمْ مِنْ مُؤَمِّلٍ أملاً الخِیارُ فی غَیرِهِ .

بسا نعمتى که خداوند به بنده اش مى دهد بى آن که آرزویش را کرده باشد و بسا کسى که آرزوى چیزى داشته و خلاف آن نصیبش شده است.

امام صادق علیه السلام ـ در دعاى خویش در روز عرفه ـ گفت :

أعُوذُ بکَ مِن دُنیا تَمنعُ خَیْرَ الآخِرةِ ، و مِن حَیاةٍ تَمنعُ خیرَ المَماتِ ، و مِن أملٍ یَمنعُ خیرَ العَملِ .

خدایا! به تو پناه مى برم از دنیایى که مانع خیر آخرت مى شود و از زندگانى اى که مانع نیکو مردن مى گردد و از آرزویى که مانع کار نیک شود.

آرزو و اجل

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :

إنّ آدمَ قَبْلَ أن یُصیبَ الذَّنْبَ کانَ أجلُهُ بینَ عَیْنَیْهِ و أملُهُ خَلْفَهُ ، فلمّا أصابَ الذَّنْبَ جَعَلَ اللّه ُ أملَهُ بینَ عَیْنَیْهِ و أجلَهُ خَلْفَهُ ، فلا یَزالُ یُؤَمِّلُ حتّى یَمُوتَ .

آدم علیه السلام پیش از آن که مرتکب گناه شود اجلش در برابر دیدگان او بود و آرزویش پشت سرش. اما چون گناه ورزید خداوند آرزویش را جلو چشم او نهاد و اجلش را پشت سرش. این است که آدمى تا دم مرگ همچنان آرزو دارد.

تنبیه الخواطر :

رُویَ أنّهُ [رسول اللّه ] صلى الله علیه و آله أخَذَ ثلاثةَ أعْوادٍ فَغَرَسَ عُودا بین یَدَیْهِ و الآخَرَ إلى جَنْبِهِ ، و أمّا الثّالثُ فأبْعَدَهُ و قالَ : هَل تَدْرُونَ ما هذا ؟ قالوا : اللّه ُ و رسولُهُ أعْلَمُ . قالَ :

هذا الإنسانُ ، و هذا الأجلُ ، و هذا الأملُ یَتَعاطاهُ ابنُ آدمَ و یَخْتَلِجُهُ الأجلُ دُونَ الأملِ .

روایت شده که پیامبر خدا صلى الله علیه و آله سه قطعه چوب برداشت و یکى را در مقابل خود در زمین فرو برد و دیگرى را در کنار آن و سومى را دورتر قرار داد، آنگاه فرمود:

 آیا مى دانید اینها چیست؟ گفتند: خدا و پیامبرش بهتر مى دانند. فرمود: این انسان است، این اجل و آن دیگرى آرزوست که آدمیزاده به دنبالش مى رود، اما اجل در مى رسد و او به آرزو نمى رسد.

امام على علیه السلام :

لو رأَى العبدُ أجلَهُ و سُرْعَتَهُ إلَیهِ أبْغَضَ الأملَ .

اگر انسان اجل و سرعت آن را [به سوى خود ]مى دید، آرزو را دشمن مى داشت.

امام على علیه السلام :

ما أنْزَلَ الموتَ حَقَّ مَنْزِلَتِهِ مَن عَدَّ غَدا مِنْ أجَلِهِ .

هر که فردا را از عمر خود بشمارد، مرگ را در جایگاه شایسته اش ننشانده است.

امام على علیه السلام :

مَن جَرى فی عِنانِ أملِهِ عَثَرَ بأجلِهِ.

هر که زمام خویش را به دست آرزو بسپارد، با اجل خود به سر درمى آید.

امام على علیه السلام :

الأملُ یُنْسی الأجَلَ .

آرزو، اجل را از یاد انسان مى برد.

امام على علیه السلام :

الأملُ حِجابُ الأجَلِ .

آرزو، حجاب اجل است.

امام على علیه السلام :

الأملُ یُفْسِدُ العملَ و یُفْنی الأجَلَ.

آرزو، عمل را تباه مى کند و عمر را ضایع مى سازد.

امام على علیه السلام :

أصْدَقُ شَیْءٍ الأجلُ ، أکذبُ شیءٍ الأملُ .

راست ترین چیز، اجل (مرگ) است. دروغترین چیز، آرزوست.

امام على علیه السلام :

أقْرَبُ شَیْءٍ الأجلُ، أبْعَدُ شَیْءٍ الأملُ .

نزدیکترین چیز [به انسان ]اجل (مرگ) است. دورترین چیز آرزوست.

امام على علیه السلام :

الأجلُ حَصادُ الأملِ .

اجل، درو کننده آرزوست.

امام على علیه السلام :

الأجلُ یَفْضَحُ الأملَ .

اجل، آرزو را رسوا مى کند.

امام على علیه السلام :

إنّی مُحارِبٌ أمَلی و مُنتَظِرٌ أجَلی .

من با آرزوى خود در ستیزم و چشم به راه اجل خویشم.

امام على علیه السلام :

لا تَخْلو النَّفْسُ مِنَ الأملِ حتّى تَدْخُلَ فی الأجلِ 

نفْس از آرزو تهى نمى شود مگر زمانى که اجل سر رسد

امام على علیه السلام :

إنّ المرءَ یُشْرِفُ على أملِهِ فَیَقْطَعُهُ حُضُورُ أجلِهِ .

انسان در آستان رسیدن به آرزوى خویش است که [ناگهان] فرا رسیدن اجل، مانع رسیدنش مى شود.

آفةُ الأملِ الأجلُ .

امام على علیه السلام :آفت آرزو، اجل است.

امام على علیه السلام :

ألاَ و إنّکُمْ فی أیّامِ أملٍ مِن وَرائهِ أجلٌ ، فَمَنْ عَمِلَ فی أیّامِ أملِهِ قَبْلَ حُضُورِ أجلِهِ فَقَدْ نَفَعَهُ عَمَلُهُ و لَم یَضْرُرْهُ أجلُهُ .

هان! شما در روزگار آرزویى هستید که اجل در پى آن است. پس هر که در روزگار آرزومندى، پیش از در رسیدن اجلش، کار کند، عملش به حال او سودمند مى افتد و اجلش به او زیان نمى رساند.

امام على علیه السلام :

مَن بَلَغَ أقصى أملِهِ فَلْیَتَوقَّعْ أدنى أجلِهِ .

هر کس به دورترین آرزوى خود برسد ، باید در انتظار نزدیکترین اجل خود باشد.

امام على علیه السلام :

ما أقرَبَ الأجَلَ مِنَ الأملِ .

چه نزدیک است اجل به آرزو.

امام على علیه السلام :

إذا بَلَغْتُمْ نِهایةَ الآمالِ فاذکُروا بَغَتاتِ الآجالِ .

هرگاه به نهایت آرزوهاى خود رسیدید، به یاد شبیخون اجل باشید.

امام على علیه السلام :

إذا حَضَرتِ الآجالُ افتَضَحَتِ الآمالُ .

هرگاه اجلها فرا رسند، آرزوها رسوا مى شوند.

امام کاظم علیه السلام :

لَو ظَهَرتِ الآجالُ افتَضَحَتِ الآمالُ .

اگر اجلها (مدت عمرها) معلوم شود آرزوها رسوا مى شوند.

نتایج آرزوى دراز

الکافى :

فیما ناجَى اللّه ُ عزّ و جلّ بهِ موسى علیه السلام : یا موسى ، لا تُطَوِّلْ فی الدُّنْیا أملَکَ فَیَقْسُوَ قَلْبُکَ ، و القاسِی القلبِ منّی بَعِیدٌ .

در نجواهاى خداوند با موسى آمده است : اى موسى! در دنیا آرزوى دراز نکن که دلت سخت مى شود و انسان سخت دل از من بدور است.

امام على علیه السلام :

ما أطالَ عَبْدٌ الأملَ إلاّ أساءَ العَمَلَ .

هیچ بنده اى آرزو را دراز نکرد، مگر آن که کردار را بد ساخت.

امام على علیه السلام :

أکْثَرُ النّاسِ أملاً أقلُّهُمْ لِلموتِ ذِکْرا .

کسى که از همه بیشتر آرزو دارد، از همه کمتر به یاد مرگ است.

امام على علیه السلام :

أطْوَلُ النّاسِ أملاً أسْوَأُهُمْ عَمَلاً .

آرزومندترین مردم، بد کردارترین مردم است.

امام على علیه السلام :

مَنِ اتَّسَعَ أملُهُ قَصُرَ عَمَلُهُ .

هر که آرزویش دور و دراز شود عملش کم و کوتاه مى گردد.

امام على علیه السلام :

أمّا طُولُ الأملِ فَیُنْسی الآخِرَةَ .

اما آرزوى دراز، آخرت را از یاد آدمى مى زداید.

امام على علیه السلام :

مَن یَأمَلُ أن یعیشَ غَدا فإنّهُ یأمَلُ أن یَعیشَ أبَدا ، و مَن یأمَلُ أن یَعیشَ أبَدا یَقْسو قَلْبُهُ و یَرْغَبُ فی دُنْیاهُ .

هر که آرزو داشته باشد که فردا زنده بماند، در حقیقت، آرزوى زندگى جاودان کرده است و هر که آرزوى زندگى جاودانه داشته باشد، دلش سخت مى شود و به دنیا روى مى آورد.

کوتاهى آرزو

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله ـ به ابن مسعود ـ فرمود :

قَصِّرْ أمَلَکَ ، فإذا أصْبَحْتَ فَقُلْ : إنّی لا اُمْسِی ، و إذا أمْسَیْتَ فَقُلْ : إنّی لا اُصْبِحُ ، و اعْزِمْ على مُفارَقَةِ الدُّنْیا ، و أحِبَّ لِقاءَ اللّه ِ .

آرزویت را کوتاه گردان و چون صبح شد [پیش خود ]بگو: من روز را به شب نخواهم رساند. و چون شب درآمد بگو: من تا صبح زنده نخواهم بود، و بر جدا شدن از دنیا مصمّم باش و دیدار خدا را دوست بدار.

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :

و الّذی نَفْسُ مُحمّدٍ بِیَدِهِ ،ما طَرَفَتْ عَیْنایَ إلاّ ظَنَنْتُ أنّ شَفْرَیّ لا یَلْتَقِیانِ حتّى یَقْبِضَ اللّه ُ رُوحی .

سوگند به آن که جان محمّد در دست اوست، هیچ گاه چشم به هم نزدم مگر آنکه پنداشتم هنوز پلکهایم به هم نرسیده خداوند جانم را مى ستاند.

امام على علیه السلام :

مَنْ أیْقَنَ أنّهُ یُفارِقُ الأحبابَ، و یَسکُنُ التُّرابَ، و یُواجِهُ الحِسابَ، و یَسْتَغْنِی عَمّا خَلَّفَ، و یَفْتَقِرُ إلى ما قَدَّمَ ، کانَ حَرِیّا بِقِصَرِ الأملِ و طُولِ العَملِ .

هر که یقین کند که از دوستان جدا خواهد شد و در دل خاک خواهد خفت و حساب و کتابى در پیش رو دارد و آنچه بر جاى مى نهد به کارش نخواهد آمد و به آنچه پیش فرستاده نیازمند است،

سزاوار است که رشته آرزو را کوتاه و دامنه عمل را دراز گرداند.

امام على علیه السلام :

خُذْ بِالثِّقَةِ مِنَ العَملِ ، و إیّاکَ و الاغْتِرارَ بالأملِ ، و لا تُدْخِلْ عَلَیْکَ الیومَ هَمَّ غَدٍ ··· و لو أخْلَیْتَ قَلْبَکَ مِنَ الأملِ لَجَدَدْتَ فی العَملِ . و الأملُ المُمَثَّلُ فی الیومِ ، غَدا أضَرَّکَ فی وَجْهَیْنِ : سَوَّفْتَ بِه العملَ، و زِدْتَ بهِ فی الهَمِّ و الحُزْنِ .

کار را بر پایه اى استوار بنه و فریب آرزو را مخور و غم فردا را امروز مخور ··· اگر دل خود را از آرزو تهى مى کردى، هر آینه در عمل جدّیت مى ورزیدى، آرزوى امروز، از دو جهت در فرداىروزگار

 به تو زیان مى رساند: [اولاً ]به سبب آن عمل را به امروز و فردا مى افکنى و [ثانیا] بر غم و اندوه خود مى افزایى.

امام باقر علیه السلام :

تَزَوَّدْ مِنَ الدُّنْیا بِقِصَرِ الأملِ .

با کوتاه کردن آرزو ، از دنیا[براى آخرتت ]توشه برگیر.

امام باقر علیه السلام :

اِسْتَجْلِبْ حَلاوةَ الزَّهادَةِ بِقِصَرِ الأملِ

با کوتاه کردن آرزو، شیرینى پارسایى را به دست آر.

نهى از امید بستن به غیر خدا

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :

لَأقْطَعَنَّ أملَ کُلِّ مُؤمنٍ أمَّلَ دُونی بالإیاسِ .

خداوند عزّ و جلّ مى فرماید: بى گمان ، امید هر مؤمنى را که به غیر من امید بندد، قطع مى کنم.

امام على علیه السلام :

انْقَطِعْ إلَى اللّه ِ سُبحانَهُ ، فإنَّهُ یَقولُ : وَ عِزَّتی و جَلالی لَأقْطَعَنَّ أملَ کُلِّ مَنْ یُؤَمِّلُ غَیْری بِالیَأْسِ .

تنها به خداوند سبحان دل ببند، که او مى فرماید: به عزّت و جلال خودم سوگند که امید هر کس را که به غیر من امید بندد به نومیدى مى کشانم.

امام على علیه السلام :

مَنْ أمَّلَ إنسانا فَقَدْ هابَهُ .

هر کس به انسانى امید بندد، او را تکریم کرده است .

منبع: میزان الحکمه،ج 1.